مطب‌ها و کلینیک‌های دندان پزشکی دارای تعداد بسیار زیادی ابزار هستند که به صورت مرتب به ضدعفونی نیاز دارند. ضدعفونی کردن با کمک دستگاه استریل دندان پزشکی یعنی اتوکلاو دندان پزشکی که یکی از کارهای مهم در هر مطب می‌باشد که باید حتما انجام شده و بر روی آن نظارت کامل داشت. این کار منجر به استفاده مجدد از این ابزارها همچنین از بین بردن موارد انتقال آلودگی و بیماری به سایر بیماران می‌شود. در این مقاله از سایت دیستال به بررسی نحوه استریل کردن ابزار و تجهیزات دندان پزشکی خواهیم پرداخت.
استریلزاسیون به معنی از بین بردن عامل کلیه میکروارگانیسم‌ها از قبیل میکروب‌های بسیار مقاوم می‌باشد. ضدعفونی به معنی کاهش تعداد میکروارگانیسم‌ها بوده که این روش در مقابل استریلزاسیون با قدرت کمتری میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برد. لوازم دندان پزشکی بر حسب مقدار احتمال انتقال عفونت نیاز به استریلزاسیون به سه گروه دسته بندی می‌شوند:
جهت استریل شدن و استریل ماندن سه شرط الزم است که شامل موارد زیر می‌شود:
تمیز کردن لوازم دندان پزشکی، چنانچه میکروارگانیسم‌ها با خون و بزاق پوشانده شود، ممکن است در زمان استریلزاسیون زنده باقی بمانند. در نتیجه تمیز کردن لوازم باید با دقت کافی این کار صورت گیرد. وسایلی که قابل غوطه ور شدن است مثل سوند، آینه، پنس، فورسپس جراحی، فرز، برس پرداخت، قلم جرمگیری و ترمیمی، تری قالبگیری و … را باید بلافاصله پس از استفاده در ظرف دارای ماده ضدعفنونی کننده یا شوینده قرار داد تا بقایای خون و بزاق بر روی آن‌ها خشک شود. باید با کمک دستکش ضخیم و برس بقایای خون و بزاق از روی وسایل پاک شود و شستن لوازم با دست صورت گیرد.
چنانچه ابزار یا وسیله‌ای تمیز نباشد، نمی توان آن را استریل نمود. در نتیجه، نخستین مرحله در استریل کردن ابزار، تمیز کردن و شستن آن‌ها است. دستورالعمل‌هایی که شرکت سازنده ابزار به منظور تمیز کردن لوازم دندان پزشکی توصیه کرده اند را بررسی نمایید. به طور مثال، بعضی از دستورالعمل‌های شرکت‌های سازنده ابزار دندان پزشکی پیشنهاد می‌کنند که بعضی از ابزارها که قابلیت جدا شدن دارند را ابتدا از هم جدا نموده و پس از آن استریل نمایید. در آخر جهت استفاده مجدد به همدیگر متصل و مونتاژ کنید.
یکی از اصول مهم استریلیزاسیون این است که ماده ضدعفونی کننده همچون بخار باید بتواند با تمام سطوح اقلامی که قرار است استریل شوند تماس مستقیم پیدا کند. به طور مثال چنانچه مواد کامپوزیت بر روی ابزار باقی بماند، استریل کردن کافی نخواهد بود، چرا که ماده استریل کننده نمی‌تواند به چنین موانعی نفوذ پیدا کند.
از جمله مواد ضدعفونی کننده می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
وایتکس محلولی ارزان، قوی و در دسترس می‌باشد که بیشترین نتیجه را دارد، اما یکی از عیب‌های آن این است که بوی بدی دارد. این ماده محرک تنفسی بوده (در محیط باز باید استفاده شود) و همچنین محرک پوست و چشم است که برای ضدعفونی سطوح غیر فلزی بهترین ماده محسوب می‌شود. جهت ضدعفونی کف مطب، داخل کراشار، داخل سینک‌ها و صندلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دکونکس بیس الکلی داشته و برای ضدعفونی سطوح کوچک مانند چراغ یونیت و همچنین سطوح فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قدرت اثر آن از وایتکس کمتر بوده و مزیت آن این است که بو ندارد و محرک نیست. برخی از قسمت‌های یونیت همچون دسته چراغ، دسته پوار آب‌ها، دسته کشو، لوله ساکشن و … را می‌توان بار و کشیک بار مصرف پوشاند و با هر بیماری که مراجعه می‌کند، تعویض نمود. در زمان استفاده از استریل کننده و یا مواد ضدعفونی کننده باید به نحوه مصرف، مورد مصرف، قابلیت سازگاری با دیگر مواد، تاریخ انقضاء و دستورالعمل نگهداری توجه بسیار زیادی داشت که برچسب روی محصولات موارد مهمی جهت اعمال کنترل عفونت را بیان می‌کند.
به طور کلی سیستم طبقه بندی Spaulding جهت اطمینان از ایمن بودن ابزارها و دستگاه‌ها به طور معمول ملاک قرار می‌گیرد. این سیستم شامل سه طبقه بندی ابزار دندان پزشکی به بحرانی، نیمه بحرانی و غیر بحرانی می‌باشد.
ابزارها یا لوازم دندان پزشکی به بافت نرم یا استخوان نفوذ می‌کنند. بعضی از این لوازم وارد جریان خون یا سایر بافت‌های معمولی شده و یا با آن تماس پیدا می‌کنند. به طور مثال می‌توان به بیوپسی، جراحی پریودنتال، جراحی اپیکال و جراحی ایمپلنت اشاره نمود. هر ابزاری که در این دسته قرار می‌گیرد را باید استریل کنید. استریلیزاسیون با بخار از رایج ترین نوع استریلیزاسیون حرارتی در دندان پزشکی محسوب می‌شود. با این حال، دستورالعمل‌های سازنده را بررسی کرده تا مطمئن شوید که از نوع صحیح استریلیزاسیون و پارامترهای درست استفاده می‌شود.
این نوع ابزارها یا دستگاه‌ها با پوست یا غشاهای مخاطی سالم دهان تماس پیدا می‌کنند. در این دسته بندی تقریباً اکثر ابزارها و لوازمی را که وارد دهان می‌شوند ولی با بافت استریل یا سیستم عروقی تماس ندارند را پوشش می‌دهد. در حالت ایده آل، اقلام نیمه بحرانی باید کاملا استریل یا حداقل، ضدعفونی شوند. همچنین می‌توان آن‌ها را با مواد شیمیایی سرد استریل نمود. استریل به این معنی است که تمامی موجودات غیرفعال می‌شوند، در صورتی که ضدعفونی به عنوان از بین بردن همه موجودات به جز هاگ‌های باکتری تعریف می‌شود. تنها تفاوت میان ضدعفونی سطح بالا و استریلیزاسیون شیمیایی سرد، مدت زمانی است که وسایل باید غوطه ور شوند. همچنین باید به این نکته نیز دقت داشته باشید که مواد شیمیایی که به وسیله FDA تایید شده‌اند در این روش به کار گرفته شوند.
موارد غیر بحرانی تنها با پوست سالم تماس پیدا می‌کند ولی با غشاهای مخاطی تماسی ندارند. این موارد به ضدعفونی سطح پایین یا متوسط نیاز دارند. اسپری یا دستمال مرطوب ضدعفونی کننده برای این موارد مناسب می‌باشد. پیش از پروسه ضدعفونی، عمل پاک کنندگی بر روی آن صورت گرفته و پس از آن ضدعفونی شود.
ابزارها (الواتور و فورسپس و …) و هندپیس‌ها ( شامل توربین، آنگل و ایرموتورهای دندان پزشکی) جزو پر استفاده ترین لوازم در تجهیزات دندان پزشکی محسوب می‌شود که با استريل كردن تجهیزات دندان پزشكی به طور اصولی، می‌توان برای سایر بیماران نیز استفاده نمود. عمل استریلیزاسیون زنجیره عفونت را با کشتن باکتری‌ها و ویروس‌ها از بین می‌برد. پروتئین‌های پریون در طول این فرآیند به صورت کامل غیرفعال نمی‌شوند، به این معنی که فرآیندهای ضدعفونی کردن و تمیز کردن مؤثرتری نیز باید صورت گیرد. با یک فرآیند بیشتر پیش از استریل، می‌توان مقداری از پروتئین‌های پریون را از روی وسایل و اینسترومنت‌ها برداشت تا پس از استریل به طور کامل ضدعفونی شده باشند.
استریل کردن با ضدعفونی کردن تفاوت‌های بسیار زیادی دارد که قطعا شما نمی‌توانید این دو را جایگزین یکدیگر کنید. با استریل کردن شما می‌توانید سطوح را به خوبی تمیز کرده و تعداد میکروب‌های موجود را کاهش دهید، ولی با ضدعفونی کردن، میکروب‌ها به طور کامل از بین رفته و این می‌تواند برای تجهیزات دندان پزشکی مناسب ترین گزینه باشد. گرد و خاک و آلودگی سطحی با استریل کردن از بین می‌رود، ولی شما به منظور از بین بردن آلودگی‌های عمقی به ضدعفونی کردن نیاز دارید. بعضی از میکروب‌ها در برابر مواد ضدعفونی کننده مقاومتی از خود نشان نمی‌دهند.
هنگامی که تفاوت استریل کردن و ضدعفونی کردن را بدانید، به طور حتم می‌توانید در شرایط خاص به بهترین شکل از آن‌ها استفاده نمایید و بهترین نتیجه را نیز مشاهده کنید. با استریل کردن، خطر انتشار میکروب تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند. بر اساس استانداردهای بین المللی، شما به منظور حذف کامل آلودگی سطوح به ضدعفونی کردن آن نیاز دارید. مواد ضدعفونی کننده از مواد شیمیایی تولید می‌شوند که به همین علت تاثیرگذاری بیشتری بر روی آلودگی دارند. مواد ضدعفونی کننده نقشی در تمیز کردن سطوح ندارند و تنها هدف آن‌ها فقط میکروب است که بر روی آن تمرکز دارند. بنابراین به این نتیجه می‌رسیم که برای لوازم دندان پزشکی باید از هر دو روش استفاده کنیم.
سخن پایانی
استریل کردن ابزار و تجهیزات دندان پزشکی یک امر مهم و حیاتی جهت کنترل انتشار عفونت و ویروس‌ها در مطب دندان پزشکی است. روش صحیح و نحوه استریل تجهیزات دندان پزشکی مثل اینسترومنت‌ها و ابزارها، یک سری نکاتی دارد که باید حتما رعایت شود و صرفا قرارگیری داخل مواد آنزیمی و ضدعفونی، منجر به از بین رفتن ویروس‌ها و استریل تجهیزات نخواهد شد. ما سعی کردیم تا به شما نحوه استریل کردن ابزار و تجهیزات دندان پزشکی را برای شما عنوان کنیم. چنانچه در این زمینه سوالی دارید می‌توانید با کارشناسان مجموعه از طریق تماس با شماره 91098239-021 تماس حاصل نمایید.
