آشنایی با سطوح یا نواحی دندان (آناتومی دندان)

اجزای تشکیل دهنده دندان‌ها یکی از پیچیده ترین و منحصر به فرد ترین ساختارهای آناتومیکی و بافتی بدن می‌باشد. ترکیب بافتی دندان فقط درون حفره دهان یافت شده و به ساختارهای دندانی محدود خواهد شد. دندان‌ها بر اساس عملکردشان دسته بندی می‌شوند و دسته بندی ساختاری در دندان نداریم. آن‌ها در استخوان آلوئول فوقانی و تحتانی به صورت مرتب در فک پایین و فک بالا قرار دارند. دندان‌ها به گاز گرفتن، جویدن، هضم غذا و تلفظ کلمات کمک بسیار زیادی می‌کنند. هر دندان از بخش‌های متعددی با خواص و کارکرد منحصر به فرد تشکیل شده است. مطالعه کامل این مقاله از سایت دیستال در راستای آشنایی با سطوح یا نواحی دندان (آناتومی دندان) به شما کمک بسیار زیادی می‌کند.

آشنایی با سطوح یا نواحی دندان (آناتومی دندان)

دندان‌ها از بخش‌های متعددی برخوردار هستند که در این مقاله از دیستال با اجزای تشکیل دهنده دندان‌ها آشنا می‌شویم. پس تا انتها همراه ما باشید.

سطح پروگزیمال دندان

به سطح میان دو دندان مجاور، پروگزیمال دندان می‌گویند. سطوح دیستال و مزیال در مجموع سطوح پروگزیمال دندان نامیده می‌شوند. پوسیدگی‌های دندانی از ناحیه پروگزیمال دندان شروع می‌شوند. جهت بررسی این سطح و پوسیدگی‌های آن از رادیوگرافی بایت وینگ استفاده می‌شود. جهت تمیز کردن این ناحیه از پلاک دندانی و پیشگیری از پوسیدگی، استفاده از نخ دندان بسیار ضروری است. بسته به این که در این ناحیه پاپیلای دندانی وجود دارد یا خیر، ممکن است به جای نخ دندان از مسواک میان دندان یا حتی مسواک single-tufted به منظور تمیز کردن این ناحیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در پره مولرهای فک بالا و دندان‌های قدامی فک پایین در ناحیه پروگزیمال root concavity حضور دارد. root concavity در فک بالا از فک پایین رایج تر است که در فرآیند بیماری‌های تخریب کننده زودتر خودش را نشان می‌دهد.بخش دیستال ریشه مزیال دندان مولر اول و دوم از یک فرورفتگی زیر سطح فورکا (furcation) برخوردار است که به وسیله ابوراس و گلیک به عنوان منطقه خطر توصیف شده است. این فرورفتگی سبب کاهش ضخامت عاج از سطح خارجی کانال‌های ریشه مزیال فک پایین تا سطح خارجی ریشه خواهد شد.

به منظور ترمیم ناحیه پروگزیمال پیش از تراش از وج استفاده می‌شود تا دندان مجاور آسیب نبیند. پس از تراش از نوار ماتریکس استفاده شده تا تماس خوبی با دندان مجاور ایجاد شود و دندان را به طور صحیح شکل دهید. چنانچه نوار ماتریکس به طور صحیح قرار نگیرد منجر به ایجاد اورهنگ (overhang) در ناحیه پروگزیمال دندان می‌شود. اورهنگ منجر به تحلیل استخوان و لثه می‌شود. همچنین منجر به گیر غذایی  و افزایش ریسک پوسیدگی می‌شود. در نتیجه اورهنگ یک ترمیم معیوب می‌باشد و باید تعویض شود.

باکال دندان

باکال دندان به سطحی از دندان که به  طرف خارج دهان و گونه گفته می‌شود. در حقیقت گونه‌ها بر روی سطح باکال دندان‌ها قرار گرفته اند. نام دیگر سطح باکال دندان، سطح لبیال (Labial) است. از واژه سطح باکال، جهت دندان‌های خلفی و از واژه سطح لبیال، جهت دندان‌های قدامی به کار می‌رود.

سطح فاسیال دندان

به سطحی از دندان که به سوی لب یا مجاور آن است، سطح لبیال نامبرده می‌شود. به طور معمول اصطلاح سطح لبیال برای سطوح دندان‌های ثنایا (incisore) و نیش  (canine)که در مجاورت لب‌ها قرار دارند به کار می‌رود. به سطحی از دندان که به طرف مخاط گونه که در مجاورت آن قرار دارد سطح باکال گفته می‌شود. اصطلاح سطح باکال جهت سطوح پرمولرها  (premolar)و دندان‌های آسیاب (molar) که در مجاورت گونه قرار دارند، اطلاق می‌شود. سطوح باکال و لبیال در مجموع به عنوان سطوح فاشیال (صورت) دندان نیز شناخته می‌شوند.

رنگ سطح فیشیال دندان از قدام به خلف تیره تر می‌شود‌. دندان کانین از تیره ترین رنگ در قوس دندانی برخوردار است. در سطح فیشیال دندان‌های قدامی، شیارهای تکاملی و در سطح فیشیال دندان‌های خلفی، پیت وجود دارد که این پیت مستعد پوسیدگی می‌باشد. چنانچه بیمار مشکل ارتودنسی دندان نداشته باشد و وی را به موقعیت مرکزی ببریم سطح فیشیال دندان‌های قدامی پایین با دندان‌های قدامی بالا به طور کامل پوشیده می‌شود. stainهای دندانی که ناشی از مصرف چای، سیگار، قهوه و … است در این سطح مشاهده می‌شوند که با جرم گیری و بروساژ به طور کامل تمیز می‌شوند. گاهی اوقات بر اثر ازدیاد فلوراید در خمیر دندان، آب آشامیدنی و … لکه‌های سفید یا قهوه‌ای به وجود می‌آید که به آن فلوئوروزیس گفته می‌شود که در شناسایی افتراقی با پوسیدگی قرار می‌گیرند.

سطح فیشیال دندان‌های قدامی بالا از نسبت طلایی برخوردار هستند؛ به این معنی که نباید به هیچ عنوان عرض و طول یکسانی داشته باشند و باید طول آن اندکی بیشتر از عرض آن باشد. به طور مثال این نسبت حدودا در دندان سانترال بالا ۰.۸ است. سطح فیشیال مولرهای بالا به این علت که در مجاورت مجرای استنسون (مجرای غده پاروتید) قرار گرفته است، بیشتر مستعد تجمع جرم و پلاک می‌باشند. گاهی اوقات به خاطر مسائل زیبایی یا به علت گذاشتن پست و کور و متعاقب آن کراون، به جراحی افزایش طول تاج (crown lengthening) نیاز است که طول سطح فیشیال را افزایش می‌دهد و منجر به زیبایی بیشتر و دیده نشدن لبه کراون می‌شود.

سطح پالاتال دندان

سطحی که به سوی کام یا مجاور آن است، سطح کام یا پالاتال گفته می‌شود. اصطلاح سطح پالاتال جهت سطوح دندان‌های فک بالا (اعم از دندان‌های خلفی و قدامی) که به سوی کام یا مجاور آن قرار دارند، به کار می‌رود. بعضی اوقات در سطح پالاتال دندان لترال بالایی یک کاسپ اضافی وجود دارد که به نام تالون (Talon) شناخته می‌شود. چون از بالا به دندان لترال با تالون کاسپ نگاه کنیم به صورت حرف انگلیسی T رویت می‌شود. به منظور درمان ریشه دندان‌های قدامی بالایی و تهیه حفره دسترسی از سطح پالاتال شروع می‌نماییم و در حقیقت حفره دسترسی از این سطح تهیه خواهد شد. حفره دسترسی دندان سانترال و لترال گرد و دندان کانین بیضی شکل می‌باشد. البته لازم به ذکر است که تزریق بی حسی در ناحیه پالاتال تزریقی بسیار دردناک است.

امبراژور دندان

به فضای مثلثی میان دندان‌ها امبراژور دندان گفته می‌شود. عمق اين فضا میان دندان‌های جلو کمتر و دندان‌های عقبی بسیار بيشتر است. آقايان در مقایسه با خانم‌ها امبراژور کم عمق تری دارند. دندان‌ها در تمام طول دهان، از جایی که لثه تمام می‌شود تا لبه اینسایزال، با همدیگر تماس ندارند، بلکه در قسمت کوچکی با همدیگر در تماس هستند. در رابطه با امبراژورهای جینجیوال ، از لحاظ زیبایی وجود اینتردنتال پاپیلای نرمال میان دندان‌ها بسیار مهم است؛ یعنی زمانی زیبا است که این امبراژور به وسیله پاپیلای میان دندانی پوشیده شده باشد.

بعضی اوقات به دلیل تحلیل لثه ای که اتفاق می‌افتد ، لثه بالاتر رفته و black triangle یا dark triangle به وجود می‌آید که بسیار ناخوشایند است. بعضی اوقات این مشکل بر اثر ارتودنسی دندان به وجود می‌آید. هنگامی که دندان‌ها دارای crowding باشند و روی همدیگر باشند (مخصوصا کرودینگ‌های شَدید که لبه دندان‌ها کاملا با هم overlap دارند) در اینجا لثه میان دندانی به خوبی فرم نگرفته و هنگامی که دندان‌ها با ارتودنسی کاملا مرتب می‌شوند، جای خالی لثه ای که فرم نگرفته به طور مثلث سیاه خود را نشان می‌دهد.

کاسپ دندان

کاسپ دندان به برآمدگی‌های مخروطی شکل نوک تیزی گفته می‌شود که روی سطح اکلوزال دندان‌ها وجود دارد. وجود کاسپ‌های بزرگ روی دندان‌های مولر و پرمولر، مهم ترین تفاوت این دندان‌ها با سایر دندان‌ها است. بر روی هر یک از دندان‌های پرمولر دو کاسپ وجود دارد. روی هر یک از دندان‌های مولر یا آسیاب، چهار کاسپ و یا بیشتر وجود دارد. دندان‌های پرمولر 2 کاسپ و دندان‌های مولر 4 عدد کاسپ دارند. کاسپ دندان‌های خلفی به دو دسته فانکشنال functional)) و نان فانکشنال(non-functional) تقسیم بندی می‌شود.

کاسپ‌های فانکشنال کاسپ‌هایی می‌باشند که در جویدن دخالت داشته و کاسپ‌های نان فانکشنال به کاسپ‌هایی گفته می‌شود که در جویدن نقشی ندارند. کاسپ‌های باکال دندان‌های مندیبل و کاسپ‌های پالاتال دندان‌های ماگزیلا کاسپ‌های فانکشنال می‌باشند. کاسپ‌های باکال دندان‌های ماگزیلا کاسپ‌های نان فانکشنال و کاسپ‌های لینگوال دندان‌های مندیبل می‌باشند.

مزیال و دیستال دندان

هر دندان در دهان شما، به وسیله سطوح جانبی خود، با دندان‌های دو طرفش در تماس می‌باشد. سطح مزیال، سطح جانبی از دندان به شمار می‌آید که به طرف میدلاین نزدیک بوده و یا به عبارت دیگر به طرف جلو دهان قرار گرفته است. دندان‌هایی که سطح مزیالی خود را به اشتراک می‌گذارند، دندان‌های ثنایای مرکزی فک پایین و فک بالا هستند. سطح دیستال، سطح جانبی از دندان می‌باشد که از میدلاین دورتر بوده و به طرف عقب دهان قرار گرفته است.

ریج دندان

نواحی کشیده، کم عرض و نسبتاً برجسته ای بر روی سطح اکلوزال دندان قرار گرفته است که دارای سه نوع متفاوت می‌باشند:

• مارجینال ریج‌ها (Marginal Ridges): مارجینال ریج‌ها بلند ترین نواحی سطح اکلوزال در نواحی مرزی تماس دندان، با دندان کناری هستند. هر دندان از دو مارجینال ریج برخوردار است، یکی در سمت مزیال و دیگری در سمت دیستال دندان.
• ابلیک ریج‌ها (Oblique Ridges): ابلیک ریج‌ها را بر روی تمامی دندان‌های مولر (دندان‌های آسیای بزرگ) و همچنین بر روی بعضی از دندان‌های پرمولر (آسیاهای کوچک) دیده می‌شوند. تقریباً این ریج‌ها نسبت به شیار مرکزی دندان، زاویه ۴۵ درجه پیدا می‌کنند.
• ریج‌های ترانسورس (Transverse Ridges)

سینگلوم دندان

برجستگی بزرگ و مشخص مینایی که در سطح لینگوال دندان‌های قدامی فک پایین و بالا که سطح مزیال را به سطح دیستال دندان وصل می‌کند. در دندانپزشکی، سینگولوم به یک خصوصیت آناتومیکی دندان اشاره دارد. سینگلوم به قسمتی از دندان‌ها اشاره دارد که یک برآمدگی محدب در یک سوم گردنی تاج آناتومیک به وجود می‌آورد. این نشان دهنده لوب رشدی زبانی یا کامی این دندان‌ها می‌باشد.

سخن آخر

در این مقاله از سایت دیستال، شما با بخش‌ها، سطوح یا نواحی دندان آشنا شدید و متوجه شدید که هر کدام از این قسمت‌ها چه کاری انجام می‌دهند. چنانچه در این زمینه سوالی دارید می‌توانید با کارشناسان سایت ما در ارتباط باشید. برای این کار تنها کافی است با شماره‌های درج شده در سایت تماس حاصل نمایید.